Żelazo w organizmie człowieka występuje w hemoglobinie, czyli barwniku krwi, a także w mioglobinie – barwniku mięśni oraz w enzymach tkankowych, a zapas odkłada się w ferrytynie.
W organizmie noworodka poziom hemoglobiny jest bardzo wysoki. Po narodzinach dziecko ma także spore zapasy żelaza w postaci ferrytyny. Jednak już od drugiego półrocza należy dostarczać żelazo do organizmu wraz z pożywieniem. Zapotrzebowanie na ten składnik wzrasta w okresie dojrzewania u obu płci, a u dziewcząt dodatkowo z powodu pojawienia się miesiączki. Największe zapotrzebowanie na żelazo mają kobiety w ciąży. Jest to związane z koniecznością pokrycia potrzeb tkanek rozwijającego się płodu, łożyska, a także zwiększania się masy hemoglobiny ( zwłaszcza w II i III trymestrze).
Znaczne niedobory żelaza mogą przyczynić się do rozwoju niedokrwistości, której objawami mogą być:
- bladość,
- zajady w kącikach ust,
- osłabienie,
- szorstka skóra,
- łamliwość włosów i paznokci,
- spadek sprawności fizycznej,
- obniżona zdolność koncentracji,
- podatność na infekcje,
- zaburzenia rytmu serca.
Niedobory żelaza w ciąży mogą być niebezpieczne dla matki jak i dla dziecka. Poza znaczącą rolą w wytwarzaniu hemoglobiny i tym samym transporcie tlenu do tkanek, bierze udział w procesach oddychania tkankowego,a także wpływa na funkcjonowanie mózgu. Suplementacja żelazem zalecania jest kobietom cierpiącym na niedokrwistość jeszcze przed ciążą. Później włącza się suplementacje po 8. tygodniu ciąży, ponieważ we wcześniejszych tygodniach istnieje ryzyko niekorzystnego działania dużych dawek na rozwijający się zarodek. Poza polepszeniem się parametrów czerwonokrwinkowych, suplementacja ta korzystnie wpływa na masę urodzeniową dziecka. Zaleca się więc monitorowanie poziomu hemoglobiny jak i ferrytyny, które mogą pomóc we wczesnym wykryciu niedokrwistości, nawet jeszcze przed ciążą.
Normy na żelazo dla kobiety w wieku 19- 50 to 18 mg na dzień. Dla porównania dla kobiety ciężarnej norma wynosi 27 mg na dzień.
Należy pamiętać, że żelazo z produktów roślinnych niestety wchłania się na niższym poziomie niż to z produktów pochodzenia zwierzęcego. Forma hemowa występująca m. in. w mięsie jest wchłaniana przez nasz organizm zawsze na podobnym poziomie, natomiast niehemowa forma tego pierwiastka jest przyswajana w zależności od tego z czym ją spożywamy. Dlatego dobrym pomysłem jest spożywanie do posiłku świeżych warzyw i owoców, a także wszelkich kiszonek, ponieważ żelazo lepiej przyswaja się w towarzystwie witaminy C i kwaśnego środowiska.
Niestety żelazo ma także swoich ‘wrogów’. Jednym z takich składników jest wapń, ponieważ w znacznym stopniu ogranicza jego wchłanianie. Uważaj na przyjmowanie suplementów w, których połączono wapń (Ca) i żelazo (Fe).
Należy także zwrócić uwagę na popijanie posiłków kawą ,czy mocną herbatą. Zawarte w tych napojach związki ograniczają wchłanianie żelaza.
Produkty bogate w żelazo :
- mięso czerwone i białe,
- jaja kurze,
- fasola, soczewica, tofu, ciecierzyca
- orzechy,
- zarodki pszenne,
- płatki owsiane, otręby
- kasza gryczana, jaglana, amarantus, komosa ryżowa,
- chleb żytni,
- mąki pełnoziarniste,
- buraki,
- zielone liście (botwina, jarmuż, szpinak)
- pestki dyni, sezam, mak,
- brokuł, brukselka.